Opracowaliśmy model nowotworu ślinianki i test do wykrywania śladów materiału genetycznego raka we krwi obwodowej
Nowotwory głowy i szyi (head and neck squamous cell carcinoma – HNSCC) stanowią obszerny przedmiot badań w Instytucie, koncentrujących się na ocenie podatności na zachorowanie, wpływu obecności określonych zmian w genomie na występowanie przerzutów, progresji choroby czy poszukiwaniu nowych genów mających znaczenie w patogenezie tych nowotworów.
Praca interdyscyplinarnej grupy badawczej złożonej z naukowców z IGC PAN, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu i Wielkopolskiego Centrum Onkologii na przestrzeni lat zaowocowała opublikowaniem >160 prac naukowych na łączny IF > 170 (oryginalne prace doświadczalne, prace poglądowe, rozdziały w podręcznikach i monografiach) a na prowadzone badania uzyskano >20 grantów.
W ramach tych prac utworzono bank dobrze scharakteryzowanych pod względem klinicznym próbek biologicznych, w skład których wchodzi DNA i RNA z guza oraz krew pacjentów z płaskonabłonkowymi nowotworami m.in. krtani, gardła i jamy ustnej (obecnie 150 zestawów) oraz guzów ślinianek (obecnie 150 zestawów). Co istotne, w skład kolekcji wchodzą nie tylko wycinki guzów, ale także fragmenty tkanek pobranych podczas zabiegów niezwiązanych z procesem nowotworowym, stanowiące odpowiednią kontrolę referencyjną w prowadzonych przez nas badaniach. Na uwagę zasługuje również zgromadzone w ostatnich latach >500 próbek osocza do badań wolnokrążącego DNA nowotworowego (cfDNA – ang. cell free DNA).
Badania genetyczne otwierają pole do dalszych badań nad udoskonaleniem diagnostyki i projektowaniu nowych strategii terapii celowanej. W tej sposób mogą mieć kluczowy wpływ na postępy leczenia chorób i wpływ na społeczeństwo. W tym celu rozpoczęliśmy współpracę z polskimi firmami takimi jak Medicopharma S.A., Genomed czy Centrum Badań DNA, nakierunkowane między innymi na opracowanie i wdrożenie kompleksowego algorytmu diagnostycznego służącego profilaktyce i personalizacji leczenia HPV-zależnych guzów litych, co doprowadziło m.in. do zwiększenia zakresu usług genetycznych oferowanych przez firmy tej branży.
Efektem wdrożeniowym naszych badań było wyprowadzenie unikatowej linii komórkowej carcinoma mucoepidermale będącej modelem umożliwiającym badania funkcjonalne oraz badania nad efektami leczenia agresywnego typu nowotworu ślinianek. Stworzony przez nas model jest chroniony patentem przyznanym przez Urząd Patentowy RP i jest dostępny dla środowiska naukowego (numer zgłoszenia patentowego P.414457).
Kolejnym ważnym elementem wpływu na postęp leczenia nowotworów szyi i głowy jest stworzenie nieinwazyjnego testu diagnostycznego i predykcyjnego zwanego „odciskiem raka” do wykrywania śladów materiału genetycznego raka we krwi obwodowej („cancer fingerprints) dla pacjentów z rakami HNSCC, po chirurgicznej resekcji guza. Test opracowany jest w oparciu o analizę metylacji cfDNA w krwi obwodowej pacjenta. Projekt ten został dofinansowany ze środków Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój – NCBiR. Przygotowywane do komercjalizacji narzędzie znajdzie zastosowanie zarówno na etapie pierwszej diagnostyki pacjenta, jak również podczas monitorowania efektywności terapii. Pozwoli w znacznym stopniu przyspieszyć wykrycie nawrotu choroby oraz podjęcie właściwych decyzji terapeutycznych.
Wieloletnia współpraca z Wielkopolskim Centrum Onkologii przyczyniła się do odkrycia nowego białka markerowego procesu przerzutowania (białko PPA1), które umożliwia określenie ryzyka przerzutowania w oparciu o badanie histopatologiczne guza pierwotnego. Odkrycie to zostało nagrodzone na międzynarodowej konferencji International Academy of Pathology, European Society of Pathology, Kolonia/Niemcy.